Auteursrechten aanvragen? Paniek!
donderdag 17 okt. 2019
Bastiaan Malcorps
Het overkomt ons bij OPENDOEK bijna dagelijks. Groepen vragen ons waar ze de rechten op een stuk kunnen aanvragen, en wij antwoorden: SABAM. Of Toneelfonds Janssens. En dan zien we mensen even slikken. Schichtig naar hun groepsgenoten kijken. Onwillekeurig een stap in de richting van het raam zetten. Voor iedereen die het ook even benauwd krijgt wanneer we het hebben over verplichte aankoop van brochures of naburige rechten op muziek is er echter goed nieuws: in dit artikel beantwoorden we jullie vragen in detail. Al jullie vragen. Gegarandeerd.
Laat ons beginnen met het begin: het auteursrecht is, heel kort door de bocht, de verzameling van rechten waarover een auteur (of schilder, fotograaf, regisseur, componist …) beschikt wanneer het gaat over zijn eigen werk. Hieronder valt het recht op reproductie (alleen de schilder zelf mag beslissen of zijn schilderijen gebruikt worden als affiche voor een technofestival), uitgaverecht (alleen de schrijver mag beslissen of zijn boek gedrukt, herdrukt en gratis bij de Humo wordt gestopt) en het soort auteursrecht waar u en ik geregeld mee te maken krijgen: opvoeringsrecht. Een theatertekst mag enkel opgevoerd worden wanneer de auteur daarvoor zijn toestemming geeft. Dat is de korte versie.
De lange versie is dat een theatergroep, voor ze een tekst kan spelen, de rechten in twee stappen moet aanvragen.
Stap één: een groep moet de toestemming voor het spelen van een tekst krijgen. Van elke auteur en ook van elke vertaler, bewerker, bewerker van de bewerking. Stap twee is het aangeven van waar en wanneer die tekst opgevoerd zal worden, hoeveel een ticket kost, hoe groot de zaal is waar u speelt. Het zal u niet verbazen dat stap één veruit de belangrijkste is. Hier volgt dan ook meteen goeie tip #1.
GOEIE TIP #1: Vraag de toestemming om een tekst te spelen onmiddellijk aan.
Zodra u een tekst gekozen heeft, of zelfs zodra u serieus begint na te denken over het spelen van een tekst, is het een goed idee om te informeren waar u de rechten op die tekst kan aanvragen, en of de tekst beschikbaar is. Zo vermijdt u onaangename verrassingen (we kennen allemaal horrorverhalen over groepen die drie weken voor de première een ander stuk moeten gaan repeteren), en bouwt u ook wat zekerheid in. Mocht het gebeuren dat de rechten op een tekst worden ingetrokken, dan is de kans veel groter dat uw groep de tekst toch zal mogen spelen wanneer u daar al een aanvraag voor indiende.
De informatie over waar en wanneer u speelt kan u tot enkele weken voor de première doorgeven. Dat kan in de meeste gevallen via de link ‘Auteursrechten’ op de website van OPENDOEK. Die informatie is belangrijk, maar kan veel langer wachten. Wacht dus niet tot u weet waar en hoe vaak u speelt om de auteursrechten aan te vragen. Doe het nu.
Niet op elke tekst gelden auteursrechten. Wanneer een auteur meer dan 70 jaar geleden overleden is komt zijn tekst in het publieke domein terecht, en hoeven er geen rechten meer op aangevraagd of betaald te worden. Let wel: Shakespeareteksten zijn vrij beschikbaar, maar Shakespearevertalingen vaak niet. Ook op vertalingen en bewerkingen rust immers auteursrecht; kijk dus zeker na of uw middeleeuwse tekst geen 21ste-eeuwse update heeft gekregen.
De meeste theaterauteurs laten hun rechten beheren door een auteursrechtenbedrijf. De grootste rechtenbeheerders in Vlaanderen zijn SABAM, ALMO, Toneelfonds Janssens en SACD/DeAuteurs. Wanneer een tekst door één van deze bedrijven wordt beheerd, kan u daar de toestemming voor het spelen van de tekst aanvragen (stap één). In veel gevallen zal u op dat moment ook tekstbrochures moeten aankopen.
Op de site van OPENDOEK vindt u de contactinformatie van al deze bedrijven. Zoals we zonet al zeiden: contacteer de rechtenbeheerders zodra u een tekst gekozen heeft, of als het kan zelfs vroeger. Maakt het contacteren van auteursrechtenbeheerders u een beetje zenuwachtig? Laat u dan geruststellen door Goeie Tip #2.
GOEIE TIP #2: Rechtenbeheerders willen met u samenwerken.
Het is voor rechtenbeheerders veel gemakkelijker om op voorhand uw vragen te beantwoorden en uw aanvraag correct af te handelen dan achteraf achter u aan te moeten komen met boetes en mails met hoge prioriteit. Aarzel dus niet hen te contacteren, voor u het weet zijn het uw beste vrienden. Sommige schrijvers en vertalers beheren hun rechten zelf. Ook in dat geval bent u verplicht de toestemming voor het spelen van een tekst aan te vragen; maar dan rechtstreeks bij de auteur. Weet u niet hoe een schrijver te contacteren? Bel dan even naar de Theaterbib, of stuur ons een mailtje, dan brengen wij u in contact met de auteur in kwestie.
Ook op muziek gelden auteursrechten. Die kan u aanvragen wanneer u doorgeeft waar en wanneer u een voorstelling zal opvoeren. SABAM beheert de rechten op muziek in zo goed als elk geval, behalve wanneer het gaat om muziek uit musicals; daarvan liggen de rechten vaak bij ALMO. Ook voor het doorgeven van aanvragen voor muziek kan u gebruik maken van het formulier op de site van OPENDOEK, of van het e-licensing formulier van SABAM.
Zo. Dat is het. Het hele verhaal. Nu weet u alles. We kunnen ons niet voorstellen dat u na het lezen van dit artikel alsnog met vragen zit. Mocht u die alsnog hebben, over een obscure uitzondering op een apocrief reglement, hebben wij voor u Goeie Tip #3.
GOEIE TIP #3: Bel de Theaterbib. Wij zijn er om u te helpen.
Auteursrechten kunnen heel complex en onoverzichtelijk zijn. Als u ons belt kunnen wij u dat bevestigen: dat klopt, die rechten zijn erg complex en onoverzichtelijk. En vervolgens kunnen we u helpen uitzoeken waar u de rechten kan aanvragen, en ervoor zorgen dat u de tekst die u wilt spelen kan spelen. Zit u dus met een vraag? Weet u niet waar de rechten op een tekst zijn ondergebracht? Is iets onduidelijk, en wilt u zeker geen risico nemen? Aarzel niet en bel ons op 03/222.40.95, of stuur een mailtje naar theaterbib@opendoek.be. We staan voor u klaar.
Alles over auteursrechten en advies van onze collega's van de Theaterbib
