Wanneer Cliniclowns van een lach een traan maken

Een kind dat onbezonnen wil spelen, komt terecht op een ziekenhuisafdeling waar alles ernstig is. Het contrast kan niet groter zijn. Didier Vander Perre (50) en Niki De Sitter (49) zien dat dagelijks. Ze vormen sinds 2017 een duo bij de Cliniclowns. “Die tegenstelling merken we vooral bij nieuwe patiënten”, legt Niki uit. “Als ouders net bijzonder slecht nieuws kregen en er komt plots een clown de kamer binnen, dan kun je wel van een soort schokeffect spreken.”

Toch is het werk van de Cliniclowns van onschatbare waarde. Dat weet ook Lies Van den Abeele (14). Toen ze elf was, werd er bij haar diabetes vastgesteld. Compleet onverwacht en totaal onvoorbereid moest ze naar het ziekenhuis. Daar bleek dat ze ook met het coronavirus besmet was. “De clowns mochten niet eens mijn kamer binnen”, vertelt Lies. “Ze stonden aan het venstertje van de kamerdeur gebaren te maken.” De mama van Lies herinnert zich tot vandaag dat de passage van de Cliniclowns het enige moment was waarop haar dochter in die week heeft kunnen lachen.

In een ziekenhuisomgeving worden kinderen altijd op dezelfde manier bekeken: als een patiënt die ooit gezond was en nu een ziekte heeft. Vooruitkijken naar een behandeling is voor kinderen dan vaak ook beseffen wat ze niet meer gaan kunnen of mogen of net wél plots moeten. “Voor de clown telt alleen het nu”, gaat clown Didier verder. “Hij neemt de situatie en de energie uit de kamer op en past zijn spel daaraan aan, als een soort van echolocatie. Ons werk speelt zich dus af in het moment zelf. Zonder verleden. Zonder toekomst. Want wat er gebeurt voor we binnenkomen of nadat we de kamer verlaten, dat weten wij niet.”

Vierkantswortels eten

“We waren ooit bij een meisje dat een hele verzameling speelgoedmaki’s had”, vervolgt Didier. “Dus daar zijn we mee gaan spelen. Zo vertelden we haar dat het toch cool zou zijn om apen in een ziekenhuis binnen te smokkelen. Daar kon ze goed om lachen! Zo ontstaat verbinding.”

Die verbinding merkte ook Lies toen ze de tweede keer een hele week lang in het ziekenhuis moest blijven. Ze was bezig met haar huiswerk wiskunde toen de Cliniclowns de kamer binnenkwamen. Uit het gesprek bleek dat ze graag wortels lust. De clowns pikten daarop in en stelden vast dat Lies dus een soort van vierkantswortel-etend konijn zou zijn.

“Wij hebben natuurlijk het dankbaarste publiek dat je je kunt voorstellen!”, lacht clown Niki. “Wij onthouden niet altijd alles wat we in een kamer gezegd of gespeeld hebben. Blijkbaar hadden we eens iets verteld over een reep chocolade die onzichtbaar kon worden. Toen we vijf weken later bij dezelfde jonge patiënt kwamen, vertelde die dat hij die chocolade nog had, maar dat wij die natuurlijk niet konden zien. Dat is toch schitterend!”

Ook voor ouders is een bezoek van clowns in de ziekenhuiskamer van hun kind een moment om even de ziekte te vergeten. Juul Faes (9) lag twee keer in het ziekenhuis en kreeg telkens Cliniclowns over de vloer. De eerste keer was hij nog heel klein, waardoor hij er niet veel meer van wist, maar voor zijn ouders blijft dat moment een mooie herinnering. Toen hij vorig jaar opnieuw in het ziekenhuis lag, was Juul blij om een clown te zien. “De hele dag alleen met papa op de kamer, dat begint al gauw saai te worden. Als er dan een clown langskomt die grappig doet, is dat best leuk!”

De touwtjes in handen

Humor is in een gevoelige context als het ziekenhuis niet altijd even evident. Niet iedereen heeft dus een boodschap aan de Cliniclowns. “En dat hoeft ook niet”, zegt Niki. “Een kind kan ook zeggen: Nee, nu niet! Patiënten mogen zeker die controle hebben.”

Dat vond Liv Peeters (10) ook belangrijk toen ze bezoek kreeg van een Cliniclown tijdens een ziekenhuisverblijf. “Op de eerste dag van mijn opname kwam er een clown op bezoek. Ik was verdrietig en moe en had er niet zoveel zin in. Maar toen de clown vroeg of hij weg moest gaan, zei ik dat hij wel mocht blijven. Toen ging hij naar buiten en kwam hij al lopend terug de kamer binnen. Dat was supergrappig! Hij trok ook gekke bekken en toen kon ik weer lachen.”

Ook Lies moet breed glimlachen als ze terugdenkt aan het clownbezoek. “Terwijl hij aan het praten was, leunde die ene clown de hele tijd tegen de schuifdeur van de badkamer. Daardoor schoof die langzaam verder open totdat de clown tijdens het gesprek op de grond neerviel. Hij had de hulp van zijn collega nodig om weer recht te komen. Dat was heel leuk!”

Het penseel en het tegengif

“De clown is door de eeuwen heen een soort van tegenkracht geweest tegen alles wat mensen aan vaste normen en waarden wordt opgelegd”, zegt Didier. “Ook het routineuze karakter van een ziekenhuisverblijf is iets wat wij graag doorbreken. In zo’n kamer is vaak alles ernstig en triest. Ouders zijn triest, dokters doen dingen waarvan je niet weet waar ze voor dienen. Mensen komen binnen en buiten. Het is precies door die routine dat kinderen ziekenhuizen als een sombere, saaie of zelfs enge plek zien. Ons bezoek is als een veelkleurig penseel dat de zwart-witfilm van de ziekenhuisroutine inkleurt.”

Niki sluit zich daarbij aan. “Meer zelfs, routines doorbreken is eigen aan Cliniclown zijn. Waar je in het theater soms zoveel keer dezelfde voorstelling speelt, is geen enkele situatie in het ziekenhuis identiek dezelfde. We ontdekken steeds nieuwe en andere dingen. Toen we tijdens de coronalockdown het ziekenhuis niet binnen mochten, speelden Didier en ik elk van achter een webcam met de patiënt in het ziekenhuis. Ik kon dan even van het scherm weg gaan en zeggen: Ik ben weg, hé! Dat zijn situaties die in een kamer niet kunnen en plots mogelijk worden.”

“Eigenlijk proberen we het tegengif te zijn”, besluit Didier. “Het licht in de duisternis. Als we kinderen een glimlach kunnen bezorgen in hun ziekenhuisbed, dan is onze dag gemaakt. Als je voelt dat de energie die achterblijft in een kamer lichter is dan toen je binnenkwam. Dat maakt onze job zo mooi.”