Niet solo slim, wel slim gespeeld
dinsdag 15 dec. 2020
Bernard Soenens
De trajectbegeleiders van OPENDOEK bieden je gezelschap diepgaande ondersteuning op bestuurlijk, productioneel of artistiek vlak. In 2020 gingen de eerste groepen de uitdaging aan. De reacties bij gezelschappen en begeleiders stemmen hoopvol: “Door zijn ervaring ziet een begeleider de valkuilen van een traject.”
Een toneeltekst ontlenen, een gastregisseur zoeken of een coach vragen die enkele repetities of een voorstelling bijwoont en vrijblijvende feedback geeft. Als theatergroepen bij OPENDOEK aankloppen, was het tot nu vooral voor kortetermijnacties. Sporadisch sta je als theatergroep voor een probleem of een noodzaak die verder reikt dan de eerstvolgende theaterproductie. Dat bleek alvast uit een bevraging van OPENDOEK in 2018 maar ook uit de eerste negen aanvragen voor trajectbegeleiding.
Stel bijvoorbeeld dat je gezelschap een terugval in zijn publiek ziet, en een doorlichting van de volledige publiekswerking wil maken. Of dat je graag uit je comfortzone wilt treden en een nieuw theaterconcept voor je groep wilt uitwerken. Maar evengoed is je communicatiestrategie of je volledige groepswerking aan een grondige doorlichting toe. Je kunt niet van ieder theatergezelschap verwachten dat het weet hoe zoiets aan te pakken. Mogelijks vind je een gids of klankbord in een externe begeleider. Sinds dit jaar stelt OPENDOEK zo iemand kosteloos beschikbaar.
Hoe gaat het in z’n werk? Als een groep zijn probleemstelling, het te bereiken doel en zijn noodzaak aan begeleiding formuleert, zoekt OPENDOEK in samenspraak uit hoe een geschikt traject eruit zou kunnen zien. Een begeleider, met professionele expertise in het vakgebied, wordt aangesteld om vanaf de zijlijn tools aan te reiken, zonder eindbeslissingen te nemen. Daarbij is er ook aandacht voor de dynamiek en de ‘klik’ tussen gezelschap en begeleider. Het traject maakt ruimte voor dertig contacturen tussen de beide partijen, een goede verstandhouding is dus noodzakelijk.
Ondertussen zijn de eerste trajecten al opgestart. Zo zocht Compagnie Gardavoe uit Aalst externe expertise voor zijn tweejaarlijkse totaalspektakel. In 2018 was het gezelschap al aan de slag gegaan met de originele versie van Tom Lanoyes klassieker ‘Ten Oorlog’, gespeeld boven en in de Spiegelvijver van het Aalsterse stadspark. In september 2021 wil Gardavoe opnieuw een klepper opvoeren: ‘AENEAS // de wapens en de man’, naar het heldendicht ‘Aeneis’ van Vergilius. De bewerking van Koen Boesman brengt het epische verhaal van een man die eigenlijk geen held is, dat tegen wil en dank toch moet worden en er dan volledig in doorschiet.
Tweejaarlijks een totaalspektakel maken, mét een massa uitvoerders uit verschillende disciplines, op een unieke locatie voor een ruim publiek? Dat is geen sinecure en vraagt om een hele hoop samenwerkingen: tussen professionelen en liefhebbers, tussen de culturele en sociale sector, met scholen en academies, bedrijven en de stad. Dat Gardavoe daarin wil slagen, leidt geen twijfel. Als unieke locatie koos het gezelschap voor een leegstaande elektriciteitscentrale, die gedeeltelijk als erfgoed beschermd is. Een groter knelpunt was inhoudelijk: hoe confronteer je het publiek met de onderwereld waarin Aeneas vertoeft? Hoe verbeeld je dat in de ruimte en hoe kunnen de personages in zo’n onderwereld bewegen?
Gardavoe zag een oplossing in de samenwerking met een choreograaf en
een scenograaf. Zij kunnen uitzoeken hoe de ruimte te gebruiken en de
beweging van de personages daarop af te stemmen. OPENDOEK zocht het
juiste duo en kwam uit bij choreograaf Katja Pire en scenograaf Ief
Spincemaille. Het duo zag in de opdracht een aantrekkelijke uitdaging.
Het gezelschap kende hen nog niet, maar was bij de kennismaking meteen
gecharmeerd door hun enthousiasme. Uitkijken dus welke mogelijkheden
Pire en Spincemaille het artistieke team zullen aanreiken.
In Gent behoren de gezelschappen Krakeel, de WAANzin en Trac tot de pioniers van de trajectbegeleiding. Bij de OPENDOEK-bevraging in 2018 maakten zij al gretig werk van hun toekomstplannen. Hun diagnose was dat in dezelfde omgeving te veel toneelgroepen actief zijn, waardoor die elkaar dood concurreren. Aangezien de drie al jaren samenwerkten voor open vergaderingen, co-producties en het uitwisselen van acteurs en regisseurs, groeide de gedachte dat het weleens tot een fusie kon komen.
“Die nood stelde zich concreter na het wegvallen van de provinciale subsidies en de noodzakelijke renovatie van de theaterzaal van Krakeel”, vertelt Dirk Crommelinck van de WAANzin. “Een zwak punt is dat de trekkers van de drie groepen schaars zijn en een dagje ouder worden”, beseffen ook Regi Wietendaele en Ada Christiaens van Krakeel. Als we vertrekken van een gemeenschappelijke visie, kan een fusie tot een nieuwe groep ons versterken.”
Eerst was er toch enige weerstand tegenover externe begeleiding, geeft Crommelinck toe. Maar de loyaliteit van de leden aan hun eigen groep bemoeilijkte de fusieplannen. Zo vroeg Krakeel zich af hoe de renovatie van zijn theaterzaal in een fusie gefinancierd zou worden. Een heikel punt was ook de artistieke ambitie: de ene groep pleitte bijvoorbeeld voor topproducties, waar anderen de focus liever legden op diversiteit en spelplezier. Zonder een externe begeleider met enige autoriteit geraken zulke vragen moeizamer opgelost.
En dus stelde OPENDOEK zes namen voor, waaruit de groepen Patrick Allegaert kozen: een bekend figuur in de Gentse cultuursector, met uitstraling, autoriteit en ervaring in fusietrajecten, die groepen bovendien persoonlijk kent. Na de eerste (online) bijeenkomst zijn er meteen lovende reacties voor de begeleider. “Patrick Allegaert is een geknipte moderator. Hij is neutraal, heeft een zekere afstand, luistert aandachtig en werkt gestructureerd”, bevestigt Ada Christiaens.
Allegaert heeft evenveel lof voor de motivatie van de drie groepen: “Iedereen ziet op alle vlakken een meerwaarde in een fusie en dat is een sterke basis voor het traject. Uit mijn ervaring met andere fusietrajecten weet ik echter dat er valkuilen zijn. Ik ken de hete hangijzers van een organisatie. Daar ben ik op voorbereid. Mijn rol is om het gesprek zo goed mogelijk te sturen en alle aspecten van een fusie te behandelen – ook de emotionele kant, zoals de gehechtheid aan de eigen groep. De meerwaarde van een externe begeleider zit in het uitpraten van de verschilpunten en het verhelderen van de voor- en nadelen van een fusie, in het besef dat zo’n operatie misschien ook niet kan lukken.”
“Ik hoop dat er in de maandelijkse sessies, plenair of in kleine groepen rond specifieke items, ritme zit”, vervolgt Allegaert, “zodat we stappen vooruit zetten en de volgende zomer kunnen landen. De Gentse groepen voelen zich sterk, maar beseffen dat ze sterker worden door te fuseren. De wil is er, maar het is wijs om omzichtig te zijn, want de gevoeligheden kunnen nog boven komen. Het komt erop aan ze dan te formuleren en een consensus te bereiken.”
De trajecten in Aalst en Gent hebben nog een lange weg te gaan. Het resultaat is misschien onzeker, het enthousiasme en het engagement zijn er wel al. Dat dit denk- en doeproces diep op hun werking zal ingrijpen – dáár zijn de groepen van overtuigd. Met deze trajectbegeleiding hebben ze voor duurzaamheid gekozen, en duurzaam duurt het langst.
