De totaalbeleving ‘Lampúr’ onder de loep
woensdag 15 dec. 2021
Joeri Zelck
De laatste jaren verschijnen er her en der totaalspektakels met theater, zang, dans, muziek en technisch vernuft. Een typevoorbeeld van dit soort theater is ‘Lampúr’. Meer dan 10.000 bezoekers bewonderden dit totaalspektakel in Park Groenenberg te Gaasbeek. Het park werd er voor de gelegenheid omgetoverd tot een feeëriek paradijs met duizenden lichtjes, animatie, videobeelden, soundscapes en theater. Samen met Lampúr-acteur Joeri Zelck onderzoeken we de oorzaak van de stijgende populariteit van totaalspektakels de voorbije jaren en brengen de mogelijkheden, maar ook moeilijkheden in kaart.
Theater draait altijd om beleving. Je komt samen met een groep mensen en deelt een ervaring. Een theaterstuk is echt geslaagd wanneer het publiek het gevoel heeft dat ze het ‘beleefd’ hebben. Ze zijn volledig opgegaan in het stuk en waren zich even niet meer bewust van de buitenwereld. Er werd geen enkel uurwerk gecontroleerd. De kracht van theater schuilt in deze gedeelde belevenis. De lach van je buurman werkt aanstekelijk en het stil worden van de zaal bepaalt evenzeer op welke manier jij theater beleeft. Deze belevingswaarde heeft altijd bijgedragen aan het succes van theater. De laatste jaren komt deze troef van theater onder druk te staan doordat belevingswaarde op heel wat andere plaatsen te vinden valt. Het vrijetijdsaanbod is aanzienlijk gegroeid en dit heeft een publiek van ‘zappers’ gecreëerd, die vooral op zoek zijn naar afwisseling en variatie. De totaalspektakels spelen hierop handig in door hun unieke en intense aard. Er wordt een hele waaier aan ervaringen aangeboden, wat het gevoel creëert dat het om een niet te missen belevenis gaat.
Er hoeft niet aan te worden getwijfeld dat vorm zonder inhoud geen kracht heeft. Er mag een heel leger aan figuranten opdraven in een indrukwekkend decor met de meest spectaculaire special effects, als het verhaal niet sterk is of niet sterk wordt gebracht door de cast, schiet er van de totaalbeleving weinig over. Ook niet elk toneelstuk leent zich tot totaalspektakels. Voor ‘Lampúr’ werd een verhaal gecreëerd op maat van de locatie: Park Groenenberg in Gaasbeek.
Joeri Zelck: “Het jaar is 1884 en Dane Lampúr werkt als Nikola Tesla’s assistent aan de vernieuwing van de eeuw: wisselstroom. Uit liefde voor de plaatselijke markiezin belandt hij in Gaasbeek, waar hij zijn nieuwe uitvinding in de praktijk kan brengen. De beroemde landschapsarchitect Gallopin is namelijk bezig met de vernieuwing van het park. Dane grijpt deze mogelijkheid om met de grootste uitvinding van die tijd het park onder stroom te zetten. Niet iedereen is echter voorstander van deze gevaarlijke nieuwigheden.”
Niet alleen verhaal en locatie gaan hier hand in hand. De doordachte keuze voor de stroomthematiek opent heel wat mogelijkheden voor lichtspektakel. Niet gratuit, maar gemotiveerd door het verhaal.
Het staat als een paal boven water: om dergelijke projecten te realiseren moeten er banden worden gesmeed en samenwerkingen worden aangegaan. Er zijn zoveel verschillende aspecten waaraan gedacht moet worden en zaken die in orde moeten worden gebracht. Het is dan ook aangeraden om de taken op voorhand goed te verdelen en ieders specialiteit aan te spreken. Een goede voorbereiding is alles.
Joeri Zelck: “Al enkele jaren speelden bezielers en initiatiefnemers Bart Fagard en Andy Van Cauwenbergh van BAANBREKEND Producties met dit ambitieuze plan. Dat het uiteindelijk gelukt is om dit prachtige project te realiseren, is te danken aan een goede samenwerking met de gemeentes Sint-Pieters-Leeuw en Lennik. Daarnaast werden ze ook ondersteund door het Agentschap Natuur & Bos en OnOffStage vzw. De voorbereiding was een waar titanenwerk met vele verrassingen onderweg, maar dankzij deze samenwerkingen wisten Bart en Andy elke hindernis te overwinnen.”
De totaalspektakelmaker creëert liefst afwisseling, om op die manier de toeschouwer te blijven verbazen over al wat die tijdens de voorstelling meemaakt en te zien krijgt. Verschillende kunstvormen worden ingeschakeld om dit te bekomen. Het toneelspel wordt ondersteund door dans en (live) muziek. Maar evenzeer het decor, de kostuums en belichting spelen een cruciale rol in de beleving van het publiek.
Joeri Zelck: “In verschillende tijdsloten wandelden de toeschouwers door het park om zo onderweg de hele vertelling mee te maken. Enkele eenakters met acteurs, zangers en dansers verbeeldden sleutelmomenten uit Lampúrs verhaal, maar ook kleinkunstenaars zorgden voor de nodige animo op het pad. De spelers waren uitgedost in prachtige kostuums om er een echt 19de-eeuws sprookje van te maken. Verder was het park bezaaid met prachtige lichtinstallaties die versterkt werden door dromerige soundscapes.”
De belevingswaarde van totaalspektakels beperkt zich niet tot het publiek. Ook voor de spelers en medewerkers is het een unieke ervaring. Het sociale aspect speelt bij dergelijke producties vaak een grote rol. De samenwerking tussen verschillende verenigingen is niet enkel noodzakelijk voor de organisatie, maar creëert tegelijkertijd ook ontmoetingskansen. Je leert nieuwe mensen kennen en werkt samen aan een ambitieus project. Je bent deel van een groter geheel. De weg naar de première is misschien zwaar en inspannend, maar je legt hem samen af. Wanneer alles dan uiteindelijk op zijn plaats valt en het eerste applaus binnenkomt, is de gedeelde trots nog zo groot.
Joeri Zelck: “Er werden audities gehouden om de geschikte acteurs te vinden voor deze productie. Op die manier kregen acteurs uit verschillende verenigingen en zelfs uit andere regio’s de kans elkaar te ontmoeten en samen op de planken te staan. Dat is zonder twijfel een meerwaarde voor de groei van de acteur zelf. Ook de intensiteit van het concept was een belevenis op zich voor de acteurs. Bij elke nieuwe groep moesten ze hun verhaal opnieuw vertellen, tot soms veertien keer op één avond. Een loodzware, maar ook een dankbare opdracht. De acteur kon zijn spel op die manier voortdurend verfijnen door te anticiperen op reacties van het publiek. Bovendien was het buitenspel een verfrissende ervaring voor veel artiesten. Gewapend tegen de kou, en soms ook tegen de regen, gaven de spelers alles van zichzelf. Een warm team zorgde voor een fijne samenwerking.”
Dat inhoud en vorm niet zonder elkaar kunnen, mag intussen wel duidelijk zijn. Maar ook de context draagt bij aan de totaalbeleving. De omkadering en sfeer bepalen ook deels de ervaring van het publiek.
Joeri Zelck: “Na de voorstelling konden de toeschouwers terecht in een hippe, gezellige buitenbar. Terwijl ze hun handen verwarmden bij de branders, werd er nagepraat. En laat dat nu net zijn wat mensen verbindt bij theater: het napraten, het gezellig nakeuvelen en bespreken van wat zonet getoond werd. Mensen verwonderden zich over al wat ze onderweg hadden gezien en dat wilden ze graag delen met de medetoeschouwers of met de artiesten.”
