Rijzende ster Joke Emmers: van de slimste mens naar het theater

"Ik wil meer zijn dan die grappige van televisie"

Actrice Joke Emmers moet sinds haar deelname aan De Slimste Mens de selfienemende Vlaming en de panelshows van zich afslaan. Binnenkort is de goedlachse Limburgse opnieuw in het theater te zien. “Zet dat er maar in: Joke is klaar voor een hoofdrol!”

Aan het Vlaamse acteerfirmament stijgt de ster van Joke Emmers elk jaar een beetje meer. Op televisie brak de Neerpeltse volledig door met bijrollen in 'Callboys', 'Den elfde van den elfde' en 'Beau Séjour'. Al zullen de meesten haar kennen van haar ontwapenende passage in De Slimste Mens. Toch keert Emmers maar al te graag naar het theater terug. In 'Lost Boys' van Het Gevolg en B12 verbeeldde ze vorig jaar met minder fortuinlijke jongeren een betere toekomst op basis van het Peter Pan-verhaal. Met Toneelgroep Maastricht werkt ze momenteel aan 'La Superba', een bewerking van Ilja Leonard Pfeijffers succesroman. Maar het begon allemaal zeven jaar geleden met 'Kleine Teun', haar afstudeerproject aan het Antwerpse conservatorium. Een voorstelling in het Zevergems dialect, 'Bevergem' avant la lettre, zeg maar.

“Zevergem ligt rond Gent, maar ik denk dat mijn dialect in die voorstelling meer op West-Vlaams leek”, lacht Emmers. “Onze regisseur Steven Van Watermeulen vond dat we, als we zo’n boerenfamilie wilden neerzetten, die keuze moesten doordrijven. Een boerenfamilie praat niet netjes, zelfs geen tussentaal. In Limburg ook, zo plààt als ’t maar kààn. Dialect is soms gewoon geloofwaardiger. Maar ik neem het er graag bij. In het dialect wordt mijn stem lager, dat doet me helemaal in een rol kruipen.”

Voor 'Beau Séjour' leerde je zelfs je medeacteurs het Limburgse dialect aan. Hoe ging dat in zijn werk?  

“Mijn moeder en ik hebben het volledige scenario ingesproken in de studio. Dat was een goede bonding tussen ons. (lacht) De andere acteurs kregen dan onze opname op een bandje zodat ze die konden beluisteren in de auto en beginnen te studeren. Het dialect aanleren is werk voor op voorhand. Als je op de set nog op de taal hamert, onderbreek je het spel en haal je het leven uit de dialogen. Correcties kon ik wel nog geven. Dat was nodig, want Reinhilde Decleir, een Antwerpse, was echt een ramp. (lacht) Zij moest, zoals mijn mama, echt een platte Limburgse worden, maar dat is jammer genoeg niet gelukt.”

Er viel weleens kritiek te horen op het dialect in de serie. Vond je dat terecht?    

“De acteurs hebben echt hun best gedaan om het Neerpelts machtig te worden. Het is hun moedertaal niet. Nu, ik kan me wel voorstellen dat Limburgers denken: neem gewoon Limburgse acteurs en het is opgelost. Zo probeerde Sien Eggers in 'Spitsbroers' Genks te praten, dat was een karikatuur. Maar mensen hebben nogal snel commentaar. De acteurs van 'Beau Séjour' hebben het integer aangepakt, zeker Inge Paulussen en Lynn Van Royen.”

Aangeklampt in Kruidvat

Werd er tijdens je acteeropleiding op dialect  ingezet?       

“Nee, eigenlijk niet. In Antwerpen werd erop gehamerd dat we Standaardnederlands spraken. Ook in mijn acteeropleiding tijdens de middelbare school moesten we onze Limburgse klanken verdoezelen. Daar ben ik wel blij om: als je de juiste stemtechniek gebruikt, die gepaard gaat met nette taal en een rollende r, kun je gemakkelijker zonder microfoons een grote zaal vullen.” “Op het conservatorium gingen ze ervan uit dat je, als je Standaardnederlands spreekt, heel verscheidene rollen aankunt. Als je je eigen dialect én de standaardtaal onder de knie hebt, is je spectrum breder. Die algemene basis kan ik dus gebruiken als ik plots Zevergems moet spreken of een soort Antwerpse tussentaal, zoals 'Den elfde van den elfde'. In het Gentse conservatorium zetten ze veel minder in op standaardtaal, heb ik de indruk.”

Je koos na de middelbare school resoluut voor het conservatorium. Ooit gevreesd dat die keuze verkeerd zou uitpakken?  

“Ja, ik was heel bang. En mijn ouders ook. Maar ik dacht: als ik het niet probeer, zal het nooit lukken. En er is nog steeds geen garantie dat ik tot mijn tachtigste zal spelen. Laatst was ik met mijn vrienden van het middelbaar op weekend. Zij doen nu allemaal kantoorjobs. In hun bijzijn begon ik me af te vragen wat ik zou moeten doen als ik niet acteerde. Het is raar om daar over na te denken want voor mij is deze keuze altijd evident geweest. De bal is na Theater Aan Zee aan het rollen gegaan en daar ben ik echt dolgelukkig om. (lacht)”

Sinds De Slimste Mens vorig jaar is die bal in stroomversnelling verder gerold. Moet je vaak aanvragen weigeren tegenwoordig?

“Ik werd na De Slimste Mens vooral gevraagd voor panelshows. Maar het ding is: eigenlijk wil ik gewoon als actrice aan het werk blijven. Ik wil niet Joke Emmers zijn. Of ja, toch wel, maar ik wil dat de mensen weten dat ik een actrice ben, en niet ‘die grappige van tv’. Het zou jammer zijn als mensen denken dat ze met mijn rollen moeten lachen omdat ze dat altijd doen als ik op tv kom.” “Wat na De Slimste Mens gebeurde, vond ik erg heftig. Ik kan er maar niet aan wennen dat mensen me aanklampen voor foto’s als ik over straat loop. Dit weekend in het Kruidvat in Neerpelt waren er weer drie. (lacht) Hier in Maastricht is er gelukkig geen kat die mij kent.”

Komen er ook stilaan hoofdrollen aan voor televisie?

“Dat zou leuk zijn, hé? Zet dat er gerust in: Joke is klaar voor een hoofdrol! Nu, ik begrijp wel dat ik een specifiek type acteur ben. Doordat ik mollig ben, kan ik niet voor elke rol gebruikt worden. De hoofdrol van 'Beau Séjour' zou bij mij niet gepast hebben. En ik eet te graag om veel af te vallen. (lacht) Ik denk ook dat dat een van mijn sterktes is, hoe belachelijk dat ook kan klinken. Ik hoef gelukkig niet altijd de domme, naïeve dikzak te spelen.”

De bulderende Nederlander

Ook in haar volgende theaterproductie 'La Superba', waarvoor ze momenteel druk repeteert, krijgt Joke Emmers diverse rollen voorgeschoteld. In totaal neemt ze drie personages voor haar rekening. Zoals een oud dametje, in het Algemeen Nederlands. Of een hoertje, in plat dialect. “Ik vind het mooi dat je personages alleen al door de taal anders kunt laten klinken.”

De Maastrichtse groep heeft de gewoonte met een Belgisch-Nederlandse cast aan te treden. Een logische keuze als je in beide landen wilt spelen, vindt Emmers, en ook beter voor de publieksaantallen. Met hoofdrollen voor Wim Opbrouck en Angela Schijf zal dat publiek alvast op zijn wenken bediend worden. Tijdens het repetitieproces vertoeven alle acteurs twee maanden samen in een huis dat de toneelgroep huurt. En daar horen ludieke activiteiten bij, zoals een avondje carnaval. Emmers deed er een verrassende vaststelling. “In tegenstelling tot in Vlaanderen praten kinderen hier nog plat dialect. Als koters van vier hier doen hun mond opendoen, hoor je: ‘Moa, ik muet eijten.’ Dat is superlelijk!”

Is er ook een groot verschil tussen spelen in Nederland en België?

“Vooral de reacties van het publiek verschillen gigantisch. Een Nederlands publiek wil laten merken dat het er zit. Soms te veel, en dan lachen ze al als je nog maar een smoel trekt. (lacht) Een Belgisch publiek kan een stuk keihard appreciëren zonder dat je hen hoort. Een Belgisch publiek zal minder snel bulderen.”

“Een tweede verschil is dat je in Nederland twee keer zoveel betaalt voor een theaterticket. Voor 'La Superba' zul je al snel vijfentwintig of dertig euro neertellen. In de jaren 90 hebben ze overal mastodonten van theaterzalen neergezet. Nu moeten ze die vol krijgen, maar dat lukt niet altijd.”

Je recentste theaterprojecten, 'Lost Boys' en 'La Superba', hebben als thema migratie. Toeval of niet?      

“Omdat het thema vandaag zo leeft, vliegt het ook langs mijn oren, denk ik. Maar ik vind het goed dat er zoveel bewegingen opkomen. Hoe meer vrouwen en kleur, hoe interessanter het wordt. Nu moeten die bewegingen maar even de debatten domineren opdat ze daarna volledig geaccepteerd zijn.”

“Velen vinden het nog steeds moeilijk om bijvoorbeeld een voorstelling met een volledig zwarte cast te bekritiseren. Hopelijk is dat binnen een paar jaar niet meer nodig. Op toneelscholen zie je steeds meer gemengde klassen. 'Othello' wordt door Het Nationaal Theater gespeeld met een zwarte hoofdrolspeler. Dat is heel goed, want ik denk niet dat je een kleur kunt spelen. In 'La Superba' moet blanke acteur een Marokkaan spelen. Misschien is onze cast dus nog te blank. Kendrick Etmon is de enige niet-blanke acteur, hij mag niet de excuuspersoon worden.”

“Kendrick legde tijdens de repetities ook de migratiekwestie op tafel: hij vond dat we dat thematiek niet mochten ontkennen of naar de achtergrond schuiven. Dat doen we gelukkig niet en het is goed dat daarvoor gestreden wordt. Maar Jibbe Willems, de schrijver, wilde van bij het begin wel de nadruk leggen op de ontwikkeling van Leonard, het hoofdpersonage. Migratie is een kleiner thema geworden dan in de roman.”

Dolk in het hart

Hoe was de samenwerking met de kansarme jongeren van 'Lost Boys'?     

“Geweldig. Die meeste van die jongens wilden eigenlijk voetballer worden, en theater is erg duur, maar via Het Gevolg komen ze met het podium in contact. Ik vond het erg aangrijpend om hun verhalen te horen. Ze zeiden tegen ons: we weten dat we hier alleen kansen zullen krijgen als we er héél hard voor knokken. Er was er eentje die kon opklimmen in zijn studies in plaats van te blijven zitten. Door de taalbarrière kwamen de anderen haast allemaal in het beroepsonderwijs terecht. Zelfs als ze de taal perfect beheersen blijft het moeilijk om op te klimmen, omdat ze er anders uitzien. Hopelijk verandert dat binnenkort. Maar we leven in een trage maatschappij.”

Een recensent als ik ziet van 'Lost Boys' alleen de première. Verandert zo’n theaterproductie veel tijdens de speelreeks? 

“Heel veel. Vaak worden naar de helft van de tournee de touwtjes strak getrokken en tegen het einde denk je weer: wauw, dat is veel geëvolueerd. De eerste voorstellingen van 'Lost Boys' zaten nog niet strak genoeg. Je speelt nooit met een publiek wanneer je repeteert en eens het publiek erbij komt, schrik je van de reacties. Daaraan ga je je aanpassen, omdat je plots weet waar gelachen wordt. Die reacties bepalen dus veel.”

Krijg je na een première in de foyer weleens negatieve kritiek van een publiek?  

“Dat moeten mensen ook echt niet doen. (lacht) Je hebt net gespeeld, je hebt je open gesteld. Als iemand dan meteen zegt dat hij het niet goed vond… Dan heb ik liever dat ze me de volgende dag bellen of een mailtje sturen. Een vriendin van actrice Evelien Bosmans kwam naar 'Lost Boys' kijken en zei achteraf: ‘Die jongens zullen er wel veel aan gehad hebben.’ Die vond er dus niets aan. Evelien was in shock. Ze had acht weken haar energie in die voorstelling gestoken en dan keilt een vrienden dat in twee zinnen van tafel? Voor een actrice is dat een dolk in het hart.”

'La Superba' van Toneelgroep Maastricht speelt van 4 maart tot 9 juni. Op 26 maart vindt de eerste voorstelling in België plaats.

INTERVIEW: GILLES MICHIELS

FOTO'S © ANNELEEN VAN KUYCK