Waarom het improvisatietheater zo snel op corona reageerde
Als één kunstvorm mensen oefent in het reageren op onvoorziene omstandigheden, dan is het improvisatietheater wel. Sinds de coronacrisis rijzen de online improvisatie-experimenten als paddenstoelen uit de grond. Onze redacteur is een enthousiaste deelnemer en ziet een groot toekomstpotentieel.
Donderdagavond 19 uur, afspraak op Zoom voor een try-out workshop van de improvisatieschool ImproBrussels. Eén voor één lichten er schermpjes op, tot zich na enkele minuten een mix van bekende gezichten en nieuwe spelers heeft verzameld. Er volgt een korte introductieronde en wat verbale opwarmingsspelletjes, die gefnuikt worden door de vertraging op het geluid. En dus schakelen we over naar Long Form, een format waarin we scène voor scène een verhaal bij elkaar improviseren.
Eerst even afspreken: wil iedereen die niet aan een de scène deelneemt zijn camera en geluid uitschakelen? Dan kunnen we beginnen, eerst nog aarzelend, problemen om oogcontact te maken, goed luisterend naar elkaar om toch maar niets te missen. Sommigen hebben de achtergrondfunctie in Zoom ontdekt en verrassen de medespelers als ze hun camera weer activeren. Hun spielereien blijken een stimulans voor ons verhaal. Een uitgeschakelde camera is dan weer ideaal om een monologue intérieur te brengen.
Voor we het goed en wel beseffen, zijn we een uur verder en is ons theaterstuk ten einde. Eén van onze beginners heeft het zelfs tot hoofdrolspeelster geschopt. Moe maar voldaan nemen we afscheid. Conclusie: virtueel spelen voor en met de camera vergt veel van het brein, maar dit kan werken.
Gunstig principe
Workshops als deze zijn lang geen uitzondering vandaag. Toen de semi-lockdown fysieke bijeenkomsten onmogelijk maakte, schoot de improvisatiegemeenschap meteen in gang. Omgaan met onaangekondigde situaties zit hen nu eenmaal in het bloed. Eén van de belangrijkste principes in het improvisatietheater is het ‘Ja, en…’-denken. Het veronderstelt dat elke speler het bestaan moet bevestigen van wat een andere speler heeft gebracht (‘ja’), om er vervolgens zelf op voort te bouwen (‘en’). Het principe wordt in de bedrijfswereld ook in brainstormprocessen gebruikt, omdat het effectieve communicatie behelst en het vrij delen van ideeën aanmoedigt.
Het was ook in die ‘Ja, en…’-spirit dat de improvisatiegemeenschap greep naar online vergadertools zoals Zoom, Whereby, Google Meet en Skype. Eerst gebeurde dat nog om de wekelijkse trainingen te laten plaatsvinden. En omdat improvisatoren ook graag op het podium staan, kwamen daar al snel livestreams van optredens bij via Facebook Live, Twitch of YouTube.
Andere creatieve geesten namen de camera om instructievideo’s voor jong en oud te maken. Zo zagen we een maand lang een online vervolgverhaal op Facebook passeren. Het geïmproviseerde hoorspel werd heruitgevonden. Er werd volop geëxperimenteerd met (video)techniek. Kortom, het ene na het andere initiatief zag het daglicht, en werkte het niet, dan probeerde men het de volgende keer gewoon op een andere manier.
Voor iedereen nieuw
Aangezien deze pandemie zich niet enkel tot het Vlaamse grondgebied beperkt, kan je pogingen over het hele internet terugvinden. Met als grootste gemeenschappelijke deler dat het voor iedereen nieuw is, zowel de amateur als de professional. Overal vinden ze elkaar om te experimenteren, te ontdekken, om te verbinden met gelijkgestemde zielen over de hele wereld.
Overal zie je in dit prille leerproces ook gelijkaardige oplossingen opduiken. Rommelige slaapkamers maken plaats voor opgeruimde ruimtes. Spelers werken aan de belichting van hun speelruimte, komen los van bedrade oortjes en durven zich in de ruimte te begeven of ze zelfs te verlaten. Laptops worden op ooghoogte geplaatst van de spelers opdat ze virtueel oogcontact kunnen maken met het publiek. Muzikanten maken hun intrede. Er zijn ook regisseurs aanwezig, die alles in goede banen leiden, soms onzichtbaar in de online coulissen, soms prominent aanwezig als een tv-presentator.
Net zo plots als we in deze situatie zijn aanbeland, ligt er nu een wereld vol mogelijkheden aan de voeten van acteurs die anders niet van onder de kerktoren komen. Vandaag kun je zomaar een drop-in workshop volgen bij één van de bekendste Amerikaanse theaters, of meedoen aan de jams van het prestigieuze Londense gezelschap Maydays. Altijd al eens willen proeven van een andere theaterdiscipline, of een groep aan het werk zien waarnaar je anders nooit kan gaan kijken? Het kan nu allemaal vanuit de eigen woonkamer op zowat elk mogelijk uur, en via slechts enkele muisklikken.
Moedige nieuwe wereld
Is alles meteen geweldig? Natuurlijk niet. Een onlinebeleving zal nooit het gevoel van een podium met een live-publiek benaderen. Houdt een theatermaker niet vijf minuten je aandacht vast, dan ben je met één muisklik weer ergens anders. Maar dit is wel een moedige nieuwe wereld, een groot experiment waarvan we zomaar deel uitmaken en waar misschien wel de kiem wordt gelegd van een nieuwe theatervorm. En gelukkig zie je héél soms al een waar pareltje voorbijkomen.
Een mooi lokaal voorbeeld is het jonge Belgisch-Bulgaarse improvisatieduo The Sudden Knot. Johan Somers en Desislava Krsteva hadden nog maar net hun eerste optreden achter de kiezen, of corona verwees hun plannen al naar de prullenmand. Zonder enige twijfel wierpen zij zich op het digitale en planden ze wekelijkse online optredens. Met zichtbaar resultaat, want keer op keer won hun voorstelling – gespeeld voor verschillende tropische decors – aan technische finesse. In mei ontving The Sudden Knot zelfs internationale erkenning voor de handleiding die ze hadden ontworpen om online voorstellingen te broadcasten.
Maar er is meer. Momenteel gebeurt online zoveel dat het de moeite waard is om eens op verkenning te gaan. Dus een oproep voor het geval je dat nog niet gedaan hebt: kom digitaal uit je kot!
Hoe beginnen in 5 stappen:
1. De ideale manier om snel veel contacten te leggen, is nog steeds Facebook. Ga op zoek naar Facebookgroepen die bij jouw (nieuwe) interesse aansluit. Voor improvisatietheater in Vlaanderen kan je het best bij Improbokaal of Impro Vlaanderen virtueel aankloppen.
2. Zoek je een workshop over stemgebruik? Of iemand die je kan begeleiden met stil spel? Gooi je vraag in de groep.
3. Overwin je angst om een workshop in een andere taal te volgen. Een gemiddelde kennis van het Engels volstaat zeker voor de meeste internationale workshops. Ook voor veel lesgevers is het Engels niet de moedertaal, en er is altijd wel iemand die je helpt.
4. Schrijf je in.
5. Zet je comfortabel klaar achter je scherm, controleer je internetverbinding, voorzie een goede headset, wat eten en drinken in de buurt en bovenal: have fun!
Frank Wertelaers
“Net zo plots als we in deze situatie zijn aanbeland, ligt er nu een wereld vol mogelijkheden aan de voeten van acteurs die anders niet van onder de kerktoren komen”
