Op 13 maart ging het hele land in lockdown. Theatervoorstellingen werden uitgesteld of opgeschort en repetitieprocessen werden abrupt onderbroken. Tim Van der Donck, de huisregisseur van Pichak theater in Niel, bleef niet bij de pakken zitten. De slotscène van ‘1979’, een voorstelling die de groep vorig seizoen op de planken bracht, deed bij hem een idee opborrelen. In de scène komen een aantal Amerikaanse acteurs aan het eind van de jaren 1970 samen om een luisterspel in te spreken. Van der Donck besloot om die traditie nu, in 2020, nieuw leven in te blazen. Hij ging meteen aan het schrijven.
“Normaal gezien werk ik graag visueel, met veel plezante toeren op de scène”, vertelt hij. “Nu is het publiek op zijn oren aangewezen om het verhaal mee te krijgen. Gelukkig waren de acteurs meteen enthousiast om de uitdaging aan te gaan.” Vanuit hun kot, met internettips om zo goed als mogelijk geluidsopnames te maken, spraken ze ieder hun eigen rol in.
“In het begin was dat zeker niet gemakkelijk, van sommige acteurs ontving ik soms zelfs vijf of zes verschillende opnames”, zegt Van der Donck. Maar na een spoedcursus monteren verwerkte hij alles eigenhandig tot een volwaardig luisterspel in verschillende afleveringen. En daarna nog één. En nog één. “Het leukste is dat we ondanks de opgeschorte repetities toch een groepsproject vonden om aan te werken. We spelen niet live, maar we spelen wel samen.”
De reacties op de luisterspelen van Pichak zijn uitsluitend positief. “De mensen die normaal gezien de stoelen van onze theaterzaal bezetten, hebben we sowieso kunnen bereiken”, zegt Van der Donck. “Maar misschien hebben we op deze manier ook een nieuw publiek aangeboord, want onze afleveringen werden heel veel gedeeld op sociale media. Verscheidene ‘fans’ lieten ons zelfs weten dat ze iedere zondag de uren aftelden voor de nieuwe aflevering online kwam.”
Dit quarantaineproject smaakt dan ook naar meer. “Tussen mei en september zit er altijd een gat waarin we niet repeteren of spelen. Het lijkt me fijn om in die periode ieder jaar een luisterspel te maken om de leegte van het toneel op te vullen.” Van der Donck ziet het zelfs nog groter. “Het zou helemaal fantastisch zijn als er ook andere amateurgroepen meedoen. Wie weet kunnen we op een dag zelfs een gezamenlijke databank oprichten, een Netflix voor luisterspelen.” Voorlopig kan je de luisterspelen van Pichak theater vinden via Spotify en op Facebook.
Wie ook haar plekje zou verdienen op zo’n Netflix-platform, is Jana Geens uit Turnhout met haar ‘Project Otje’. De jonge regisseuse was met maar liefst drie verschillende theatergroepen aan het werk toen het coronavirus alles lam legde. Haar moeder werkt in een woonzorgcentrum. Geïnspireerd door de heftige verhalen die zij vertelde, zette Geens ‘Project Otje’ op poten: een luisterverhaal gebracht door kleine en grote acteurs, voor jong en oud, opgesloten in hun kot.
“‘Otje’ is een verhaal van Annie M.G. Schmidt. Ik heb het gekozen omdat het supermooi is en omdat het voor kinderen en jongeren vandaag niet meer zo bekend is, terwijl de oudere generaties er juist prachtige herinneringen aan hebben.” Geens lanceerde een oproep. Bij haar klassen in het Deeltijds Kunstonderwijs, bij de Kempense theatergroepen waarmee ze aan het repeteren was en ook op Facebook. “De reacties waren overweldigend. Uiteindelijk hebben maar liefst 70 mensen, van alle leeftijden en met verschillende niveaus aan theaterervaring, een deel van het verhaal ingelezen.”
Ook voor ‘Project Otje’ gingen alle voorlezers thuis aan de slag. “Velen kenden het hele verhaal niet en lazen dus enkel hun eigen stukje voor. Het was fantastisch hoe alles uiteindelijk in elkaar paste en één lang verhaal werd.” Om er een volwaardige luisterervaring van te maken, experimenteerde Geens met geluid. “Een hond die blaft, een auto die start of een wekker die afloopt: zulke geluiden stimuleren de verbeelding, vooral voor het publiek in de woonzorgcentra. Zij begrijpen misschien niet alles, maar dankzij herkenbare geluiden kunnen ze toch mee het verhaal in duiken.”
‘Project Otje’ is niet alleen in woonzorgcentra een hit, maar ook op Facebook, in huiskamers, op de kinderafdeling van een aantal ziekenhuizen en zelfs in verschillende lagere scholen. “De mooiste reactie kreeg ik van een blinde vrouw”, vertelt Geens, blinkend van trots. “Ze was heel blij dat ze bij een luisterspel ten volle van het verhaal kon genieten, zonder iets te hoeven missen.”
Haar experiment met geluid zet Geens ook aan het denken over toekomstig theaterwerk. “Het is heel inspirerend om te focussen op één zintuig en manieren te zoeken om toch echt iets te vertellen. Dat is iets wat ik zeker meeneem naar volgende voorstellingen. Even al het licht uit en alleen geluid? Dat lijkt me heel spannend.”
Anke Verschueren
Schrijf je dan in voor het vormingsweekend in Oostende op 21 en 22 november. Onder leiding van Sam David en Daan Borloo leer je de kneepjes van het vak: uitwerken van een scenario, tekst schrijven, ontwikkeling van de klankwereld én opnemen! Je gaat naar huis met je eigen afgewerkte luisterspel. Meer info in de vormingsbrochure of via OPENDOEK/vorming.
Geïnspireerd door de heftige verhalen uit het woonzorgcentrum, zette Jana Geens ‘Project Otje’ op poten: een luisterverhaal voor jong en oud, opgesloten in hun kot.
“Het leukste is dat we ondanks de opgeschorte repetities toch een groepsproject vonden om aan te werken. We spelen niet live, maar we spelen wel samen”