Wees zeker van je stuk

Waarmee moet je zoal rekening houden wanneer je met toneeltekst aan de slag gaat? Hier de algemene principes.

 

Voor elke openbare opvoering van een toneelstuk moet eerst toestemming worden gevraagd en moeten verplicht auteursrechten worden betaald. Auteursrechten zijn bedoeld om de makers van theaterteksten te beschermen: in eerste instantie schrijvers, maar ook bewerkers en vertalers. Vaak dragen zij de exploitatie van het auteursrecht over aan anderen, bv. een uitgeverij, een bureau voor auteursrechten of aan erfgenamen. Tot 70 jaar na de dood van een schrijver, bewerker of vertaler moeten auteursrechten worden betaald. Wanneer een maker (schrijver, componist …) langer dan 70 jaar dood is, behoort zijn/haar werk tot het publieke domein en is het vrij van auteursrechten. Maar opgelet: wanneer je je baseert op een vertaling of bewerking van het oorspronkelijke werk, moet je ook rekening houden met de rechten van de bewerker of vertaler. In dat geval is de tekst dus toch niet helemaal rechtenvrij.

 

Als je zelf een toneelstuk wil vertalen of bewerken, heb je toestemming nodig wanneer de schrijver minder dan 70 jaar dood is. Ook als je een bewerking of vertaling maakt van een reeds eerder bewerkt of vertaald stuk, heb je toestemming nodig van de bewerker of vertaler.

 

Als toneelgezelschap of als individuele theatermaker is het aan jou om zelf te melden dat je een bepaald toneelstuk wil opvoeren, bewerken of vertalen. Doe je dit niet, dan riskeer je een boete of kan het zijn dat de rechthebbende de voorstelling tegenhoudt. Soms kan het gebeuren dat je het opvoeringsrecht niet krijgt, omdat een professioneel gezelschap tijdelijk exclusief het stuk kan spelen. Het is dus belangrijk om je tijdig te informeren. Je begint beter niet te repeteren vooraleer je weet dat je de toestemming hebt om een bepaalde tekst te spelen.

 

De kosten van auteursrechten verschillen naargelang de duur van het stuk en de bezoekerscapaciteit van de locatie waar wordt gespeeld. Voor het gebruik van bestaande muziek moet een theatergroep muziekauteursrecht betalen, tenzij de componist langer dan 70 jaar dood is. Deze rechten worden geregeld via SABAM.

 

Zelf een theatertekst geschreven?

Wie een theatertekst heeft geschreven, kan die laten opnemen in de collectie van de Theaterbib. Bezorg ons een digitaal exemplaar via theaterbib@opendoek.be Probeer ook al zoveel mogelijk relevante informatie mee te sturen: titel, auteur, korte inhoud, rolbezetting, duurtijd,...).

 

Denk er aan dat lezers van je tekst mogelijk die tekst ook willen gaan spelen. We hebben dus info nodig over hoe in dat geval de auteursrechten geregeld moeten worden. Ben je aangesloten bij SABAM, ALMO, SACD, deAuteurs of Toneelfonds Janssens? Of regel je dit in eigen beheer? Dan is het Online Depot misschien wel handig voor jou.

 

Zelf een theatertekst herschrijven?

Wil je bestaande tekst(en) bewerken? Vergeet dan niet om eerst toelating te vragen aan de oorspronkelijke auteur of de rechthebbende van het auteursrecht. Als je een correcte en goed gemotiveerde aanvraag indient, krijg je gewoonlijk wel toestemming en medewerking van de auteur of auteursmaatschappij. Trek je je hier niets van aan, dan riskeer je rechtszaken, boetes of het laten stilleggen van de voorstellingen. 

 

Heb je hierover nog meer specifieke vragen? De Theaterbib kan je verder op weg helpen. Contacteer ons gerust: theaterbib@opendoek.be

 

 

Een bestaande tekst opvoeren

De auteursrechten voor je komende voorstellingsreeks in orde brengen, lijkt in het begin ingewikkeld.

Deze checklist is alvast een handige leidraad:
 

  1. Kies je tekst.
  2. Zoek de vertegenwoordiger van de rechthebbende(n). 
  3. Vraag naar de beschikbaarheid, het bedrag aan auteursrechten en eventuele tekstaankoop.
  4. Dien op tijd je aanvraag tot opvoering in.
  5. Hou de bevestiging van ontvangst van je aanvraag bij.
  6. Tijd om te betalen: vooraf of na het doorgeven van de recette na je speelreeks.

 

Meer uitgebreide informatie over auteursrecht en aanverwante vind je in deze tutorial.

 

Livestreamen

Wil je een theatervoorstelling maken die je publiek van thuis uit kan volgen via internet? Of wil je een opname van een voorstelling online beschikbaar maken? Dat kan, als je de rechten correct aanvraagt. 
 

Een (live-)stream is, op vlak van auteursrechten, een nieuwe voorstelling, waar je dus apart de rechten voor aan moet vragen. Vraag eerst rechtstreeks bij de auteurs (of hun rechtenbeheerders) of je een voorstelling met hun tekst mag streamen (niet elke auteur staat dat toe). Vraag vervolgens de streamingrechten aan bij de rechtenbeheerder die de opvoeringsrechten van de tekst beheert. 

 

Weet je niet wie de rechten beheert op de tekst die jij wilt livestreamen? Aarzel dan niet contact op te nemen met de Theaterbib (theaterbib@opendoek.be of 03/222.40.95). We zoeken graag voor je uit wie je moet contacteren. 

 

Vergeet ook niet dat je ook de rechten moet aanvragen voor alle muziek die je gebruikt, en dat je de toestemming moet hebben van elke acteur/figurant die in beeld komt! 

 

Op de site van Cultuurconnect vind je een uitgebreid overzicht van alles waar je aan moet denken wanneer het over streaming gaat, en (erg toepasselijk) een webinar waarin Didier Deneuter en Inge De Bruyn van Modo Law stap voor stap door alle aspecten van autersrechten bij streaming gaan. 

Wie beheert de rechten?

Om je aanvraag in te dienen voor het spelen van een theatertekst, moet je natuurlijk wel weten bij wie je moet zijn. Meestal staat dat duidelijk op de tekst vermeld, maar soms is dat een zoektocht. Hieronder de meest voorkomende mogelijkheden.

 

Meestal beheert een auteursrechtenmaatschappij de rechten van een toneeltekst. In Vlaanderen gaat het dan om een van deze:

  • SABAM
  • Almo
  • Toneelfonds Janssens
  • SACD
  • DeAuteurs

 

Het kan gebeuren dat de rechten voor een stuk bij meedere auteursmaatschappijen tegelijk liggen. Bijvooorbeeld wanneer het gaat om een vertaling of een bewerking en de vertaler/bewerker is aangesloten bij een andere auteursrechtenmaatschappij dan de oorspronkelijke schrijver.

 

Liggen de rechten niet bij een van deze auteursmaatschappijen, dan is het mogelijk dat:

  • de auteur zelf de auteursrechten beheert.
  • het gaat om buitenlandse rechtenbeheerders.
  • er meerdere rechthebbenden zijn, bv. de oorspronkelijke auteur én een vertaler.

 

Geraak je er niet wijs uit? Stel je vraag via theaterbib@opendoek.be

Tekst aankopen

OPENDOEK en de Theaterbib verkopen geen tekstmateriaal. Uit onze bibliotheek kan je teksten lenen, uitsluitend ter lezing.

 

Wanneer je van een tekst een voorstelling wil maken, hou er dan rekening mee dat voor de meeste teksten verplicht brochures moeten worden gekocht. Het aantal stemt gewoonlijk overeen met het aantal rollen in het stuk. De grootste spelers op de Vlaamse markt die theaterteksten verkopen, zijn ALMO en Toneelfonds Janssens.  Beide firma’s hebben een online catalogus. Repertoire dat onder het beheer zit van SABAM en dat nooit in een andere vorm is uitgegeven (dus bv. nooit in boekvorm is verschenen), mag je vrij reproduceren in functie van de opvoering. Als het wel ooit is uitgegeven, moet je minstens één exemplaar aankopen. Sommige auteurs laten je probleemloos en gratis hun teksten kopiëren. Anderen worden door een uitgeverij vertegenwoordigd.

 

Het allerbelangrijkste is: vraag altijd eerst om toelating tot opvoering!

Weet je niet of en hoe je een tekst moet aankopen? Mail gerust naar theaterbib@opendoek.be

Muziek

Gebruik je bestaande muziek in je voorstelling?

  • Geef de titels en duurtijd op in het aangifteformulier voor SABAM via het auteursrechtenformulier.
  • Je kan de muziek ook rechtstreeks aangeven bij SABAM via UNISONO.

 

Voor de muziek die wordt gespeeld voor en na de voorstelling en tijdens de pauze, moet je een billijke vergoeding betalen. Ga even na of de zaal waar je speelt dit al regelt via een contract. Indien niet, moet je dit zelf in orde brengen. 

Opgelet: uitzonderingen

Zoals dat gaat, bestaan er op de algemene regels verscheidene uitzonderingen.

Hieronder de belangrijkste:

 

Deze lijst is slechts indicatief en is niet volledig. Het is louter een overzicht van doorgekregen informatie en is vatbaar voor wijzigingen. Contacteer daarom altijd de rechthebbenden om zeker te zijn van je stuk!

 

Veel teksten van Roald Dahl zijn voor onbeperkte periode niet vrij voor opvoering. 'Charlie en de chocoladefabriek' kan wel gespeeld worden, mits goedkeuring van de aanvraag. Meer info: brenda@almo.be.

 

Francis Veber heeft een opvoeringsverbod gevraagd voor amateurgezelschappen voor al zijn stukken. We kennen van deze auteur o.a. ‘De nagel van mijn kist’ en ‘Smullen met snullen’  (Oorspr. Titel: Le Contrat, vertaling: F. Aendenboom; Le Diner des Cons).

 

Yasmina Reza (schrijfster van o.a. ‘Kunst’) heeft het opvoeringsverbod voor het amateurtheater op al haar teksten ingetrokken. De toestemming is echter nog steeds allerminst gegarandeerd; vraag je producties vroeg aan, en verwacht je aan bijkomende vragen, voor je definitief toestemming krijgt.

 

Antoine de Saint-Exupery (o.a. ‘De Kleine Prins’) stelt geen expliciet opvoeringsverbod, maar je moet er rekening mee houden dat vaak strenge eisen worden gesteld aan de voorstellingen, waardoor het voor amateurs amper haalbaar is (bv. kostuums getrouw aan de oorspronkelijke tekeningen).

 

Voor het opvoeren van het werk van Samuel Beckett gelden bijzondere voorwaarden. Beckett schreef zijn stukken in het Frans en/of het Engels.
Voor de rechten van de vertalingen uit het Frans contacteer je SACD via bst@sacd.be.
Voor de rechten van de vertalingen uit het Engels contacteer je ALMO via brenda@almo.be.

 

Alle rechten (voor amateurtheater) van Arthur Miller worden beheerd door Toneelfonds Janssens. Meer info: rechten@toneelfonds.be.

 

Aandacht: Angelsaksische auteurs (Simon, Albee, Allen,…) vragen zeer hoge tarieven. Informeer je vooraf. Meer info: brenda@almo.be en rechten@toneelfonds.be.

 

Teksten van Ruud De Ridder mogen niet in de stad Antwerpen worden opgevoerd. Meer info: brenda@almo.be.